Licencje Creative Commons
Creative Commons, organizacja non-profit zrzeszająca naukowców reprezentujących różne instytucje, w tym m.in. uczelnie Harvard, MIT, Stanford, została utworzona w roku 2001. Ustandaryzowane licencje CC powstały w kontrze do zasady wszystkie prawa zastrzeżone tradycyjnego ustawodawstwa autorskiego.
Stworzono sześć licencji CC, a określone przez nie zasady licencjonowania utworów zależą od określonej kombinacji czterech podstawowych warunków licencji:
- Uznanie autorstwa - wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
- Użycie niekomercyjne - wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.
- Na tych samych warunkach – wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
- Bez utworów zależnych – wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.
Sześć dostępnych licencji CC łączy na różne sposoby cztery podstawowe warunki, przy czym zastrzeżenie „Uznanie autorstwa” powtarza się w każdej z nich:
- Uznanie autorstwa CC BY – licencja pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie pod warunkiem oznaczenia autorstwa. Jest to licencja gwarantująca najszersze swobody licencjobiorcy.
- Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach CC BY-SA – licencja pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu tak długo, jak tylko na utwory zależne będzie udzielana taka sama licencja. Jest to licencja używana przez Wikipedię i jej siostrzane projekty.
- Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne CC BY-NC – licencja pozwala na kopiowanie, zmienianie, remiksowanie, rozprowadzanie, przedstawienie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych. Warunek ten nie obejmuje jednak utworów zależnych (mogą zostać objęte inną licencją).
- Uznanie autorstwa-Bez utworów zależnych CC BY-ND – licencja zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu zarówno w celach komercyjnych i niekomercyjnych, pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie wolno tworzyć utworów zależnych).
- Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach CC BY-NC-SA – licencja pozwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz tak długo, jak utwory zależne będą również obejmowane tą samą licencją.
- Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND – licencja zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie wolno tworzyć utworów zależnych). Jest to najbardziej restrykcyjna z licencji.
Na stronach internetowych, w publikacjach poświęconych otwartemu dostępowi czy zapisach prawnych pojawia się często termin ‘wolne licencje’. Trzeba podkreślić, że do wolnych licencji zaliczane są licencje CC „Uznanie autorstwa” oraz „Uznanie autorstwa–Na tych samych warunkach”, które pozwalają na najwyższy stopień otwartości, a więc na najszersze korzystanie z utworu.
Jeszcze innym wariantem licencji CC jest mechanizm przekazania publikacji do domeny publicznej CC0, zgodnie z którym autor może się zrzec swoich praw autorskich w maksymalnie dozwolonym stopniu w danym kraju. Ponieważ w Polsce autorskie prawo osobiste nigdy nie wygasa, oświadczenie to oznacza udzielenie przez twórcę bardzo szerokiej licencji, która zezwala na dowolne wykorzystywanie utworu bez wymogu podania autorstwa. Jest to więc deklaracja twórcy do niewykonywania autorskich praw osobistych do jego utworu. Mechanizm ten może być pomocny w udostępnianiu danych badawczych.
Narzędzie zamieszczone na stronie creativecommons.org może pomóc dostosować i wybrać odpowiednie licencje dla utworu. Posiadaczom stron internetowych może pomóc oznaczyć udostępnione treści.
Więcej przydatnych informacji na stronie:
https://creativecommons.pl/wybierz-licencje/
Warto też zajrzeć do publikacji autorstwa Ewy Majdeckiej i Katarzyny Strycharz pt. Otwarta nauka: prawo autorskie i wolne licencje
Prezentacja udostępniona z okazji XII Tygodnia Otwartego Dostępu 2021: